Przejeżdżając przez gminę Mirzec warto zatrzymać się i poświęcić czas na zwiedzenie kilku charakterystycznych obiektów, z których część wpisano do rejestru zabytków.
Kościół pod wezwaniem św. Leonarda w Mircu
Najstarszym zabytkiem jest mirzecki trójnawowy kościół pod wezwaniem świętego Leonarda wybudowany w latach 1844 – 1850 na miejscu starego kościoła powstałego w XIV wieku. Świątynia zbudowana w stylu klasycystycznym skrywa w sobie znacznie starsze zabytki. Najcenniejszym z nich jest obraz przedstawiający świętego Leonarda, namalowany na desce około 1500 roku, umieszczony w bocznej nawie kościoła. Święty przedstawiony jest w towarzystwie czterech aniołów. W rękach trzyma pastorał oraz – jako patron więźniów, jeńców i niewolników – kajdany. W ołtarzu głównym znajduje się obraz przedstawiający Matkę Boską, małego Jezusa, świętą Annę, świętego Józefa i świętego Joachima. W ołtarzu na północnej ścianie umieszczono rzeźbę przedstawiającą opłakiwanie Chrystusa po ukrzyżowaniu. W nawie bocznej znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w srebrnej sukience, a ponad nim malowidło przedstawiające świętą Barbarę, patronkę górników. Skąd wizerunek świętej Barbary w na pozór nie górniczej gminie? To jedno ze świadectw wpisujących się w historię gminy. Na przełomie XIX i XX wieku w północnej części gminy funkcjonowało kilka kopalń, głównie odkrywkowych, w których wydobywano rudę żelaza. Śladów po dawnych mirzeckich górnikach w świątyni jest więcej. To oni ufundowali w 1904 roku monstrancję oraz dwie stacje drogi krzyżowej dla mirzeckiego kościoła.
Będąc w kościele w Mircu warto zwrócić uwagę na jeszcze jeden obraz, znacznie młodszy od pozostałych. To wizerunek Jezusa Miłosiernego, namalowany na podstawie zapisków świętej Faustyny Kowalskiej przez pochodzącą z Wilna malarkę Halinę Hermanowicz (1905-1983). Obraz ten początkowo znajdował się w kościele świętego Jakuba w Wilnie. Do Mirca trafił dzięki temu, że malarka po II Wojnie Światowej osiedliła się w Radomiu.
W prawej nawie znajduje się oryginalny krzyż z 1861 roku, który do 2020 roku stał na placu przed kościołem. Krzyż ufundowała wraz z okolicznymi chłopami Jadwiga Prendowska, żona naddzierżawcy mirzeckiego folwarku. Po 159 latach krzyż został podany renowacji i przniesiony do wnętrza świątyni. Na zewnątrz, na przykościelnym placu od lipca 2020 roku stoi jego wierna replika. Przed głównym wejściem na plac kościelny ustawiona została rzeźba przedstawiająca świętego Leonarda, patrona parafii w Mircu, ufundowana przez młodzież z parafii w Roku Maryjnym 1954. Naprzeciwko, po drugiej stronie biegnącej przez Mirzec drogi wojewódzkiej 744 znajduje się figura Matki Bożej Niepokalanej wzniesiona w 1905 roku. W tym właśnie miejscu miał stać pierwszy drewniany mirzecki kościółek. Co znamienne, figurę Matki Bożej Niepokalanej ufundowali górnicy z kopalń: Czerwona, Dziewiętniki i Mikołaj.
Modrzewiowy Dworek w Mircu
Historia tego urokliwego budynku sięga czasów Powstania Styczniowego. W 1863 roku w miejscu obecnego dworku stał inny budynek, dworek polski, wybudowany około 1839 roku przez naddzierżawcę folwarku Ludwika Prendowskiego. Budynek i funkcję naddzierżawcy po ojcu przejął jego syn Józef Prendowski, gorliwy polski patriota. W czasie Powstania Styczniowego Józef Prendowski organizował pomoc dla powstańców, a jego żona Jadwiga była kurierem Rządu Narodowego, sam zaś dworek dwukrotnie gościł Naczelnika Wojskowego i Cywilnego województwa krakowskiego i sandomierskiego generał Mariana Langiewicza. Za patriotyzm Jadwiga i Józef Prendowscy zapłacili bardzo wysoką cenę. Zostali aresztowani jeszcze w 1863 roku. Jadwigę skazano na zesłanie do Kunguru w Guberni Permskiej. Józef pojechał razem z żoną. Folwark z dworkiem natomiast w uznaniu zasług podczas tłumienia powstania otrzymał rosyjski generał Konstanty Eggier. Nowy właściciel wyburzył polski dworek i na jego fundamentach kazał zbudować modrzewiowy dworek w stylu alpejskim. Ten budynek zachował się do dzisiaj.
W okresie I wojny światowej w dworku urzędował komendant austriackich wojsk okupacyjnych. W 1918 roku, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, majątek przejęła Dyrekcja Lasów Państwowych w Radomiu. W 1921 roku zaczął tu funkcjonować Zakład Wychowawczy dla Sierot. Zamieszkały tu dzieci, których rodzice zginęli w czasie działań wojennych lub zmarli w czasie zarazy. Sierociniec prowadziły Franciszkanki Rodziny Maryi, które odbudowały majątek. Dom dla sierot pod ich opieką przetrwał okres między wojenny i czasy II Wojny Światowej. W 1950 roku sierociniec został przekształcony w Państwowy Dom Dziecka w Mircu, który funkcjonował do 1981 roku. Obecnie budynek i jego otoczenie stanowią własność prywatną. Właściciel wyremontował budynek pod nadzorem konserwatora, tworząc stylową salę bankietową i miejsca noclegowe. Co ważne, zachowany został pierwotny wygląd budynku.
Odwiedzając Modrzewiowy Dworek warto zwrócić uwagę na zabytkowy spichlerz z I połowy XIX wieku oraz najgrubszy w Polsce wiąz rosnący w urokliwym parku otaczającym dworek. Obwód drzewa mierzony na wysokości 130 centymetrów wynosi aż 655 centymetrów. Pod wiązem, w 150. rocznicę Powstania Styczniowego umieszczono głaz narzutowy z tablicą upamiętniającą wydarzenia 1863 roku.
Kapliczka Jana Nepomucena w Mircu
W centrum Mirca, obok budynku pierwszego Urzędu Gminy wybudowanego w 1922 roku stoi drewniana kapliczka z rzeźbą przedstawiającą świętego Jana Nepomucena. Figurka wykonana z kamienia powstała prawdopodobnie na przełomie XIX i XX wieku. Przez lata rzeźba pokryta była grubymi warstwami farby. W 2010 roku przeszła gruntowną renowację. Usunięto nadmiar farby odsłaniając rysy twarzy świętego oraz fałdy szaty, dzięki czemu figurka odzyskała dawny wygląd.
Cmentarz parafialny w Mircu
Najstarsze nagrobki w starej części mirzeckiej nekropolii pochodzą z XIX wieku. Uwagę zwracają zwłaszcza te miejsca pamięci, które w ostatnich latach, dzięki organizowanym kwestom, przeszły gruntowną renowację. Są to nagrobki Ludwika Prendowskiego, ks. Józefa Postka, ks. proboszcza Mikołaja Strachowskiego, Emilii Krauze oraz trzy żeliwne krzyże. Na cmentarzu znajdują się także nagrobki rosyjskie z początku XX wieku, mogiła żołnierzy poległych w 1939 roku, mogiły partyzantów oraz ofiar terroru poległych w 1943 roku.
Kapliczka w Tychowie Starym
Niepozorny budyneczek stojący przy drodze pomiędzy Tychowem Starym i Mircem Majoratem ma za sobą ponad półtora wieku historii. Kapliczka – jak głosi zachowany na frontowej ścianie napis -ufundowana została w 1859 roku przez Mariannę Niewczas i jej syna Filipa. W 2013 roku dzięki staraniom grupy mieszkańców Tychowa Starego przeprowadzono remont kapliczki. Położono nowe posadzki, wymieniony został dach, uzupełnione ubytki tynku, odrdzewiony został krzyż. Dzięki tym zabiegom kapliczka może stanowić wdzięczny temat dla amatorów fotografii.
Kapliczka Jana Nepomucena w Tychowie Starym
Figurka przedstawiająca świętego Jana Nepomucena powstała w 1931 roku dzięki staraniom mieszkańców wsi. Przez wiele lat stała pod zadaszeniem nieopodal nieistniejącego już starego budynku Szkoły Podstawowej w Tychowie Starym. Po rozbiórce szkolnego budynku figurka przeniesiona została na odnowiony ganek dawnego budynku szkoły.
Warto zobaczyć
Budynek administracyjny Urzędu Gminy z 1922 roku
Budynek Szkoły Podstawowej z laty 1937 – 1939, ostatnia modernizacja w 2019 roku
Murowana plebania, murowana obora i drewniany spichlerz z lat 30-stych XX wieku w Mircu Starym
Dom drewniany i obora murowana w Mircu Starym z lat 20 stych
Drewniany dom z 1920 roku w Małyszynie Górnym
Drewniany dom w Małyszynie Górnym z 1923 roku
Kuźnia drewniana z w Mircu – Malcówkach
Dom drewniany w Osinach wybudowany około 1860 roku
Dom drewniany w Osinach z lat 20-stych XX wieku
Piwnica murowana z XIX wieku w Trębowcu
