Wojenna przeszłość - Gmina Mirzec

Lata II wojny światowej wywarły duży wpływ na historię gminy Mirzec. W 1940 roku aresztowani zostali kierownicy gminnych szkół: Józef Spytek z Mirca, Gustaw Kwieciński z Osin i Kazimierz Kupczyk z Tychowa Starego. Wojenną zawieruchę przetrwał tylko Józef Spytek. Okupanci aresztowali wielu mieszkańców gminy podejrzewanych przez hitlerowskie władze o prowadzenie wrogiej wobec III Rzeszy działalności. Wielu z nich nigdy nie wróciło do domów. Głośnym echem musiała odbić się wśród miejscowej ludności zbrodnia, którą hitlerowcy dokonali na rodzinie partyzanta Władysława Jańca „Rinaldo” z Gadki. W 1943 roku Niemcy zastrzelili jego dzieci, siostrę jego żony a kilka miesięcy później także żonę.

Świętokrzyskie lasy w czasie II wojenny światowej były schronieniem dla zgrupowań partyzanckich głównie Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej. W lasach otaczających gminę doszło do kilku potyczek. Miejsca te do dziś upamiętniają pomniki i mogiły.

Pomnik Poległych w Mircu

Wykonany z białego piaskowca obelisk ustawiony został dzięki staraniom członków Gminnego Koła ZBoWiD-u i mieszkańców gminy Mirzec w centrum Mirca, w sąsiedztwie remizy Ochotniczej Straży Pożarnej. Wykuty w kamieniu napis głosi „Cześć i chwała Bojownikom poległym na tej ziemi w czasie okupacji 1939 – 1945 – Społeczeństwo Gminy Mirzec”. Nad napisem znajduje się wypukły krzyż z wykutymi mieczami – Order Krzyża Grunwaldu. Pomnik wieńczy prostopadłościan z czerwonego piaskowca z umieszczonym centralnie białym orłem w koronie.

Pomnik Batalionów Chłopskich pod Tychowem

Pomnik znajduje się w lesie Nadleśnictwa Starachowice w pobliżu drogi wojewódzkiej 744. Został wybudowany w 51. rocznicę bitwy pod Tychowem, do której doszło 6 sierpnia 1944 roku. Zwycięską walkę z niemieckimi żołnierzami stoczyli partyzanci Batalionów Chłopskich ze zgrupowania Jana Sońty „Ośki” pod dowództwem kpt. Tadeusza Wojtyniaka „Bacy”.

Mogiła Junaka i Kokoszki

Kierując się od Pomnika Batalionów Chłopskich w tychowskim lesie przecinamy drogę krajową 744 i kierujemy się leśną asfaltową drogą w kierunku wschodnim. Drogę do mogiły dwóch partyzantów ze zgrupowania Armii Krajowej z kompani „Jędrusiów” wskażą ustawione przy leśnej drodze tabliczki. Józef Pęcak „Junak” i Jan Kral „Kokoszka zginęli w czasie potyczki z oddziałami niemieckimi 15 listopada 1944 roku. Co roku jesienią starachowicki oddział Związku Harcerstwa Polskiego organizuje rajd upamiętniający ostatnią, tragiczną bitwę partyzancką w Górach Świętokrzyskich.

Pomnik ofiar egzekucji w Gadce

Ustawiony w sąsiedztwie strażnicy Ochotniczej Straży Pożarnej w Gadce i kościoła pod wezwaniem świętych Apostołów Piotra i Pawła pomnik upamiętnia ofiary egzekucji przeprowadzonych przez hitlerowskich okupantów w latach 1939 – 1945. Jednym z najciemniejszych dni w historii Gadki był 18 października 1943 roku. Tego dnia okupanci rozstrzelali trójkę dzieci Władysława Jańca „Rinaldo” w wieku 8, 5 i 3 lat oraz siostrę jego żony. Jego żona zginęła kilka miesięcy wcześniej, w maju tego samego roku. 18 października 1943 roku zginęła też 30-letnia żona Józefa Derlatki oraz dwójka jego dzieci w wieku 11 i 7 lat.

Pomnik Batalionów Chłopskich w Gadce

Pomnik został ustawiony w lesie w Gadce w pobliżu nieistniejącej już leśniczówki. Upamiętnia wydarzenia z 3 września 1944 roku, kiedy w tym miejscu doszło do bitwy z oddziałami niemieckimi. W walce brały udział trzy oddziały Batalionów Chłopskich pod dowództwem dowódcy Obwodu Jana Groszki „Bartosza”. Wykorzystując zaskoczenie nieprzyjaciela brawurowym atakiem partyzanci odnieśli zwycięstwo nie odnosząc większych strat własnych.

Nagrobek partyzantów i bojowników ruchu oporu 1939 – 1943

Nagrobek znajduje się na starym cmentarzu w Mircu, około 10 metrów od bramy wejściowej po lewej stronie. Pomnik wzniesiono w miejscu starszych mogił żołnierskich z czasów I Wojny Światowej. Po renowacji w 2009 roku nagrobek został przykryty płytą z szarego granitu. Na ustawionej na niej pionowo płycie z czarnego granitu wyryto wizerunek żołnierskiego orła oraz napis „Partyzantom i bojownikom ruchu oporu parafii Mirzec, którzy polegli w walce z najeźdźcą hitlerowskim w latach 1939 – 1945 – Mieszkańcy Parafii Mirzec”. Pomnik zwieńczony jest granitowym krzyżem.

Grób żołnierzy 51 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych „Brzeżany”

Nagrobek znajduje się na mirzeckim cmentarzu, około 10 metrów od wejścia z lewej strony. Podczas renowacji w 2009 roku wykonany został z szarego granitu, z czarną granitową pionową płytą, na której umieszczony został wizerunek żołnierskiego orła oraz napis „Tu spoczywają żołnierze 51 p. p. WP polegli w Mircu w dniu 7.IX.1939r. szer. Janowski Mikołaj ur. w 1909 r. szer. Wiktor Andrzej ur. w 1910 r. szer. Zając Bronisław ur. w 1916 r. żołnierz N.N. Cześć ich pamięci”.

Powrót do góry